Ανδρέας Βίτσος
Φαρμακοποιός MSc – Μουσικός
Φ. Σ. Ζακύνθου
Αν έχει κανείς υπόψη του το ρόλο που διαδραμάτισαν οι επιστήμες στην ιστορία του δυτικού μας πολιτισμού, είναι σχεδόν αδύνατο να αμφιβάλλει ότι η ιστορία της επιστήμης θα αποκτήσει μεγάλη σπουδαιότητα ως γέφυρα ανάμεσα στις επιστήμες και την κοινωνία.
Σε ένα επιστημονικό συνέδριο σαν αυτό η μελέτη της ιστορίας της φαρμακευτικής αποκτά ξεχωριστό ρόλο καθώς παρέχει τις κατευθύνσεις που τόσο χρειαζόμαστε για τη διευθέτηση των ζητημάτων που απασχολούν τον κλάδο μας, με τον ίδιο τρόπο που ο γονέας συμβουλεύει τα παιδιά του βάσει της εμπειρίας του.
Είναι πλέον κοινός τόπος ότι η κοινωνία αναζητά νέους ρόλους από τους φαρμακοποιούς και ήδη λαμβάνουν χώρα συζητήσεις για την κατεύθυνση στην οποία πρέπει να στραφούμε. Πρόσφατα, ο φαρμακευτικός σύλλογος της Ζακύνθου στον οποίο ανήκω σε συνεργασία με την ακαδημία Αθηνών επανεξέδωσε μια εργασία του ακαδημαϊκού και καθηγητή της Φαρμακευτικής Εμμανούηλ Εμμανουήλ του 1934 με τον τίτλο: ‘Η φαρμακευτική εις την Ζάκυνθον και την Επτάνησον επί Ενετοκρατίας και αγγλικής προστασίας’. Διαβάζοντάς την διαπίστωσα το θαυμάσιο τρόπο με τον οποίο οι φαρμακοποιοί της εποχής δημιούργησαν την σύγχρονη φαρμακευτική επιστήμη και τη διαφοροποίησαν τόσο από την ιατρική επιστήμη όσο και από τις δεισιδαιμονικές και κομπογιαννίτικες πρακτικές.
Κατά την ακμή της η Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας είχε υπό την κυριαρχία της εδάφη της Βόρειας Ιταλίας, των Δαλματικών ακτών,παράκτιες περιοχες της δυτικής Ελλάδας, τα νησιά του Ιονίου και την Κρήτη ως μέρη του ευνομούμενου κράτους της. Το ενετικό κράτος καθόριζε πλήρως όλα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των επαγγελματικών και επιστημονικών συντεχνιων. Ήδη από το 1240 στην Ευρώπη έχει συντελευτεί ο διαχωρισμός της ιατρικής από τη φαρμακευτική με διάταγμα του αυτοκράτορα Φρεδερίκου 2ου και έχουν ιδρυθεί τα πρώτα φαρμακεία (1241 Γερμανία). Στη Βενετία σε αυτό το διάστημα από τον 9ο αι. μέχρι και τον 13ο αιώνα με διατάγματα διαμορφώνεται σε πρώτο στάδιο το νομικό πλαίσιο του φαρμακευτικού επαγγέλματος : κανονισμοί για τους ιατροφαρμακοποιούς, ίδρυση της Giustizia Vecchia για την ρύθμιση των φαρμακοπωλείων και η απαγόρευση στους ιατρούς να διατηρούν φαρμακείο. Ωστόσο, παρόλα τα διατάγματα, μέχρι και τον 14ο αι. η φαρμακευτική δεν έχει αυτονομηθεί από την ιατρική και η λέξη medico ορίζει τόσο τον ιατρό όσο και τον φαρμακοποιό. Οι ιατροί, έστω και παράνομα, διατηρούσαν φαρμακεία ενώ οι φαρμακοποιοί έκαναν και ιατρικές πράξεις.
Το φαρμακευτικό επάγγελμα με τη σύγχρονη έννοια το όρου εμφανίζεται κατά το 1480 με την έκδοση νέων κανονισμών. Θεσπίζονται αυστηρές εξετάσεις και απαγορεύεται η συνάσκηση ιατρικού και φαρμακευτικού επαγγέλματος ενώ το Συμβούλιο των Δέκα διακρίνει τους φαρμακοποιούς- Spezeri - από τους δρογοπώλες-Droghieri. Η επίσημη αναγνώριση του φαρμακευτικού επαγγέλματος από το Βενετικό κράτος πραγματοποιείται τελικά με την ίδρυση του Κολλεγίου των φαρμακοποιών, Collegio dei Spezeri ή Collegio farmaceutico. Οι υποψήφιοι νέοι φαρμακοποιοί μετά από ενιαύσια μαθητεία σε φαρμακείο έδιναν εξετάσεις σε αντιπροσώπους του φαρμακευτικού σώματος. Τα αντικείμενα στα οποία εξετάζονταν οι υποψήφιοι ήταν η φαρμακοτεχνία, η βοτανική και η χημεία. Οι επιτυχόντες λάμβαναν την scheda, το πιστοποιητικό, αφού ορκίζονταν σε δικαστήριο ότι θα εκτελούν τις συνταγές των ιατρών χωρίς αντικατάσταση των φάρμακων ανευ άδειας, θα βοηθούν τους ασθενείς και θα διαφυλάσσουν την αξιοπρέπεια του επαγγέλματός τους. Για πρώτη φορά στην ιστορία η χειραφέτηση και η επιστημονική κατάρτιση των φαρμακοποιών αναγνωρίζεται επίσημα με κρατικά διατάγματα.
Δημιουργείται κωδικοποιημένη δεοντολογία, θεσπίζεται κρατικό συνταγολόγιο, νόμοι για τον περιορισμό διάθεσης των δηλητηρίων, σταθερή διατίμηση των φαρμάκων και συγκεκριμένη διαδικασία απόκτησης πτυχίου φαρμακευτικής επιστήμης.
Η Βενετία καινοτομεί με την θέσπιση νόμων για την επίσημη φορολογία. Η παρασκευή και η διακίνηση των φαρμάκων για πρώτη φορά διέπονται από συγκεκριμένους κανόνες και το εμπόριο τους γίνεται για πρώτη φορά επίσης, επικερδές προς όφελος του κρατικού προϋπολογισμού. Η Γαληνοτάτη αναγνωρίζει τη σπουδαιότητα της φαρμακευτικής και για την κοινωνία της Βενετίας ο φαρμακοποιός αποκτά διττό ρόλο: τόσο επιστημονικό όσο και κοινωνικό. Ο φαρμακοποιός των κτήσεων της Γαληνοτάτης ασκεί ένα ευγενές επάγγελμα, εγγράφεται στη Χρυσή Βίβλο και ταυτίζεται με ηθικά προσόντα που θεωρούνται αναπόσπαστα από τους κανόνες δεοντολογίας.
Είναι εύκολο λοιπόν από τα παραπάνω κανείς να κάνει τις αναγωγές στη σημερινή πραγματικότητα και να κατανοήσει την πρωτοπορία των φαρμακοποιών της εποχής που σε μια ιστορική συγκυρία δυσκολότερη κατά πολύ από τη σημερινή δημιούργησαν αυτό που σήμερα ονομάζουμε σύγχρονη φαρμακευτική επιστήμη.
Σήμερα περισσότερο από ποτέ στη δύσκολη κοινωνική και οικονομική συγκυρία που διανύουμε είναι ανάγκη να ξαναχτίσουμε τις γέφυρες που μας ενώνουν σαν αποδέκτες αυτής της λαμπρής κληρονομιάς. Είναι βέβαιο ότι στο πλαίσιο της κοινής μας ευρωπαϊκής προοπτικής δίνουμε μάχες καθημερινά για τον επαναπροσδιορισμό της κοινωνικής προσφοράς και θέσης της επιστήμης μας. Αξιοποιώντας λοιπόν τα διδάγματα του παρελθόντος Ιταλοί, Κροάτες και Έλληνες φαρμακοποιοί μπορούμε να μπούμε σε μια κοινή συζήτηση για την κατεύθυνση την οποία οφείλει να ακολουθήσει η φαρμακευτική επιστήμη στο πλαίσιο της ενωμένης Ευρώπης.
Ο τρόπος που θα διαχειριστούμε τον παρελθόν μας δείχνει το επίπεδο της ετοιμότητας και της αποτελεσματικότητας της δράσης μας. Οι προκάτοχοί μας τα κατάφεραν περίφημα στις προκλήσεις της δικής τους εποχής και το ίδιο μπορούμε σήμερα να κάνουμε και εμείς. Εν αναμονή λοιπόν της απόφασης της 19ης Μαϊου η πρόταση για συνεργασία των φαρμακοποιών των περιοχών της άλλοτε Γαληνοτάτης δημοκρατίας της Βενετίας είναι επίκαιρη και αναγκαία. Ιταλοί, Κροάτες και Έλληνες φαρμακοποιοί όπως και στο παρελθόν μπορούμε να γράψουμε νέες σελίδες στην ιστορία της επιστήμη μας.
Φαρμακοποιός MSc – Μουσικός
Φ. Σ. Ζακύνθου
Αν έχει κανείς υπόψη του το ρόλο που διαδραμάτισαν οι επιστήμες στην ιστορία του δυτικού μας πολιτισμού, είναι σχεδόν αδύνατο να αμφιβάλλει ότι η ιστορία της επιστήμης θα αποκτήσει μεγάλη σπουδαιότητα ως γέφυρα ανάμεσα στις επιστήμες και την κοινωνία.
Σε ένα επιστημονικό συνέδριο σαν αυτό η μελέτη της ιστορίας της φαρμακευτικής αποκτά ξεχωριστό ρόλο καθώς παρέχει τις κατευθύνσεις που τόσο χρειαζόμαστε για τη διευθέτηση των ζητημάτων που απασχολούν τον κλάδο μας, με τον ίδιο τρόπο που ο γονέας συμβουλεύει τα παιδιά του βάσει της εμπειρίας του.
Είναι πλέον κοινός τόπος ότι η κοινωνία αναζητά νέους ρόλους από τους φαρμακοποιούς και ήδη λαμβάνουν χώρα συζητήσεις για την κατεύθυνση στην οποία πρέπει να στραφούμε. Πρόσφατα, ο φαρμακευτικός σύλλογος της Ζακύνθου στον οποίο ανήκω σε συνεργασία με την ακαδημία Αθηνών επανεξέδωσε μια εργασία του ακαδημαϊκού και καθηγητή της Φαρμακευτικής Εμμανούηλ Εμμανουήλ του 1934 με τον τίτλο: ‘Η φαρμακευτική εις την Ζάκυνθον και την Επτάνησον επί Ενετοκρατίας και αγγλικής προστασίας’. Διαβάζοντάς την διαπίστωσα το θαυμάσιο τρόπο με τον οποίο οι φαρμακοποιοί της εποχής δημιούργησαν την σύγχρονη φαρμακευτική επιστήμη και τη διαφοροποίησαν τόσο από την ιατρική επιστήμη όσο και από τις δεισιδαιμονικές και κομπογιαννίτικες πρακτικές.
Κατά την ακμή της η Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας είχε υπό την κυριαρχία της εδάφη της Βόρειας Ιταλίας, των Δαλματικών ακτών,παράκτιες περιοχες της δυτικής Ελλάδας, τα νησιά του Ιονίου και την Κρήτη ως μέρη του ευνομούμενου κράτους της. Το ενετικό κράτος καθόριζε πλήρως όλα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των επαγγελματικών και επιστημονικών συντεχνιων. Ήδη από το 1240 στην Ευρώπη έχει συντελευτεί ο διαχωρισμός της ιατρικής από τη φαρμακευτική με διάταγμα του αυτοκράτορα Φρεδερίκου 2ου και έχουν ιδρυθεί τα πρώτα φαρμακεία (1241 Γερμανία). Στη Βενετία σε αυτό το διάστημα από τον 9ο αι. μέχρι και τον 13ο αιώνα με διατάγματα διαμορφώνεται σε πρώτο στάδιο το νομικό πλαίσιο του φαρμακευτικού επαγγέλματος : κανονισμοί για τους ιατροφαρμακοποιούς, ίδρυση της Giustizia Vecchia για την ρύθμιση των φαρμακοπωλείων και η απαγόρευση στους ιατρούς να διατηρούν φαρμακείο. Ωστόσο, παρόλα τα διατάγματα, μέχρι και τον 14ο αι. η φαρμακευτική δεν έχει αυτονομηθεί από την ιατρική και η λέξη medico ορίζει τόσο τον ιατρό όσο και τον φαρμακοποιό. Οι ιατροί, έστω και παράνομα, διατηρούσαν φαρμακεία ενώ οι φαρμακοποιοί έκαναν και ιατρικές πράξεις.
Το φαρμακευτικό επάγγελμα με τη σύγχρονη έννοια το όρου εμφανίζεται κατά το 1480 με την έκδοση νέων κανονισμών. Θεσπίζονται αυστηρές εξετάσεις και απαγορεύεται η συνάσκηση ιατρικού και φαρμακευτικού επαγγέλματος ενώ το Συμβούλιο των Δέκα διακρίνει τους φαρμακοποιούς- Spezeri - από τους δρογοπώλες-Droghieri. Η επίσημη αναγνώριση του φαρμακευτικού επαγγέλματος από το Βενετικό κράτος πραγματοποιείται τελικά με την ίδρυση του Κολλεγίου των φαρμακοποιών, Collegio dei Spezeri ή Collegio farmaceutico. Οι υποψήφιοι νέοι φαρμακοποιοί μετά από ενιαύσια μαθητεία σε φαρμακείο έδιναν εξετάσεις σε αντιπροσώπους του φαρμακευτικού σώματος. Τα αντικείμενα στα οποία εξετάζονταν οι υποψήφιοι ήταν η φαρμακοτεχνία, η βοτανική και η χημεία. Οι επιτυχόντες λάμβαναν την scheda, το πιστοποιητικό, αφού ορκίζονταν σε δικαστήριο ότι θα εκτελούν τις συνταγές των ιατρών χωρίς αντικατάσταση των φάρμακων ανευ άδειας, θα βοηθούν τους ασθενείς και θα διαφυλάσσουν την αξιοπρέπεια του επαγγέλματός τους. Για πρώτη φορά στην ιστορία η χειραφέτηση και η επιστημονική κατάρτιση των φαρμακοποιών αναγνωρίζεται επίσημα με κρατικά διατάγματα.
Δημιουργείται κωδικοποιημένη δεοντολογία, θεσπίζεται κρατικό συνταγολόγιο, νόμοι για τον περιορισμό διάθεσης των δηλητηρίων, σταθερή διατίμηση των φαρμάκων και συγκεκριμένη διαδικασία απόκτησης πτυχίου φαρμακευτικής επιστήμης.
Η Βενετία καινοτομεί με την θέσπιση νόμων για την επίσημη φορολογία. Η παρασκευή και η διακίνηση των φαρμάκων για πρώτη φορά διέπονται από συγκεκριμένους κανόνες και το εμπόριο τους γίνεται για πρώτη φορά επίσης, επικερδές προς όφελος του κρατικού προϋπολογισμού. Η Γαληνοτάτη αναγνωρίζει τη σπουδαιότητα της φαρμακευτικής και για την κοινωνία της Βενετίας ο φαρμακοποιός αποκτά διττό ρόλο: τόσο επιστημονικό όσο και κοινωνικό. Ο φαρμακοποιός των κτήσεων της Γαληνοτάτης ασκεί ένα ευγενές επάγγελμα, εγγράφεται στη Χρυσή Βίβλο και ταυτίζεται με ηθικά προσόντα που θεωρούνται αναπόσπαστα από τους κανόνες δεοντολογίας.
Είναι εύκολο λοιπόν από τα παραπάνω κανείς να κάνει τις αναγωγές στη σημερινή πραγματικότητα και να κατανοήσει την πρωτοπορία των φαρμακοποιών της εποχής που σε μια ιστορική συγκυρία δυσκολότερη κατά πολύ από τη σημερινή δημιούργησαν αυτό που σήμερα ονομάζουμε σύγχρονη φαρμακευτική επιστήμη.
Σήμερα περισσότερο από ποτέ στη δύσκολη κοινωνική και οικονομική συγκυρία που διανύουμε είναι ανάγκη να ξαναχτίσουμε τις γέφυρες που μας ενώνουν σαν αποδέκτες αυτής της λαμπρής κληρονομιάς. Είναι βέβαιο ότι στο πλαίσιο της κοινής μας ευρωπαϊκής προοπτικής δίνουμε μάχες καθημερινά για τον επαναπροσδιορισμό της κοινωνικής προσφοράς και θέσης της επιστήμης μας. Αξιοποιώντας λοιπόν τα διδάγματα του παρελθόντος Ιταλοί, Κροάτες και Έλληνες φαρμακοποιοί μπορούμε να μπούμε σε μια κοινή συζήτηση για την κατεύθυνση την οποία οφείλει να ακολουθήσει η φαρμακευτική επιστήμη στο πλαίσιο της ενωμένης Ευρώπης.
Ο τρόπος που θα διαχειριστούμε τον παρελθόν μας δείχνει το επίπεδο της ετοιμότητας και της αποτελεσματικότητας της δράσης μας. Οι προκάτοχοί μας τα κατάφεραν περίφημα στις προκλήσεις της δικής τους εποχής και το ίδιο μπορούμε σήμερα να κάνουμε και εμείς. Εν αναμονή λοιπόν της απόφασης της 19ης Μαϊου η πρόταση για συνεργασία των φαρμακοποιών των περιοχών της άλλοτε Γαληνοτάτης δημοκρατίας της Βενετίας είναι επίκαιρη και αναγκαία. Ιταλοί, Κροάτες και Έλληνες φαρμακοποιοί όπως και στο παρελθόν μπορούμε να γράψουμε νέες σελίδες στην ιστορία της επιστήμη μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου