Η απόφαση του Δικαστηρίου Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων για το ιδιοκτησιακό καθεστώς του φαρμακείου, αναγνώρισε το ρόλο του ανεξάρτητου φαρμακείου στη Δημόσια υγεία. Το σκεπτικό της αποκαλύπτει μια σειρά θετικών σημείων που κατοχυρώνουν την συμβολή του και την υπεροχή του.
Συνάδελφοι γνωρίζω ότι είναι αντιμπλογκικό να κρεμάσεις 9 ολόκληρες σελίδες αλλά η ανάλυση του σκεπτικού της πρόσφατης απόφασης του ευρωπαικού δικάστηρίου από τον συνάδελφο ΓΙΩΡΓΟ ΚΟΥΤΕΠΑ είναι απόφαση του αιώνα για τον κλάδο και μοναδική εξαίρεση από την ελευθερία της διακίνησης κεφαλαίων στην Ε.Ε. . Η δικαίωση του ρόλου του ανεξάρτητου φαρμακείου στη Δημόσια Υγεία .
Η απόφαση του Δικαστηρίου Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων για το ιδιοκτησιακό καθεστώς του φαρμακείου, αναγνώρισε το ρόλο του ανεξάρτητου φαρμακείου στη Δημόσια υγεία. Το σκεπτικό της αποκαλύπτει μια σειρά θετικών σημείων που κατοχυρώνουν την συμβολή του και την υπεροχή του.
1ο Το Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων επιβεβαίωσε την πάγια νομολογία του ότι λόγοι προστασίας της Δημόσιας Υγείας μπορούν να περιορίσουν την ελευθέρια κίνησης κεφαλαίων και υπηρεσιών. Τα κράτη μέλη βάσει του σκεπτικού της απόφασης μπορούν να λαμβάνουν προληπτικά μέτρα τα οποία κρίνουν πρόσφορα προς το σκοπό αυτό. Μάλιστα ένα κράτος- μέλος μπορεί να λαμβάνει μέτρα αυστηρότερα από κάποιο άλλο εάν κρίνει απαραίτητο. Τα μέτρα αυτά θεωρούνται υπέρτερα και δεν μπορούν να υποκατασταθούν από διατάξεις (π.χ διοικητικές κυρώσεις , πρόστιμα κλπ) που δρουν θεραπευτικά σε ζημιές. (Προτάσεις Γενικού Εισαγγελέα Yves Bot 103. Αυτό το στοιχείο περί προλήψεως έχει ιδιαίτερη σημασία όταν διακυβεύεται ο σκοπός της προστασίας της δημόσιας υγείας. Δεν νομίζω, ωστόσο, ότι η θέσπιση ενός συστήματος ευθύνης τόσο του έχοντος την εκμετάλλευση μη φαρμακοποιού όσο και των μισθωτών φαρμακοποιών και ενός συστήματος επιβολής κυρώσεων σε βάρος αυτών αρκεί προς διασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας της δημόσιας υγείας, δεδομένου ότι πρόκειται, κυρίως, για μέτρα που αποβλέπουν στην εκ των υστέρων διόρθωση των υπερβολών, όταν αυτές έχουν, στην πράξη, συντελεστεί. ) Τούτο είναι ιδιαίτερα σημαντικό καθώς δίνει μια κατεύθυνση νομική που οδηγεί στη ρύθμιση των συστημάτων υγείας με νομικές διατάξεις που ζητούν να αποτρέψουν τις βλάβες και τις δυσλειτουργίες και όχι απλά να τις τιμωρήσουν.
Επιπλέον οι βλάβες που ζητούν να προλάβουν δεν χρειάζεται να έχουν συμβεί και να εισάγεται μια διάταξη για να τις διορθώσει, αλλά η πιθανότητα τους είναι ικανή να δικαιολογήσει τη λήψη μέτρων. (531/06 54. Συναφώς, οσάκις υφίστανται αμφιβολίες ως προς τη συνδρομή ή τη σημασία των κινδύνων για την υγεία των ατόμων, πρέπει το κράτος μέλος να μπορεί να λαμβάνει μέτρα προστασίας χωρίς να οφείλει να αναμένει να αποδειχθεί πλήρως το υπαρκτό των εν λόγω κινδύνων.) Το ζήτημα αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία και αποτελεί σοβαρή ερμηνεία ότι η νομολογία αυτή περιλαμβάνει επιπλέον τα χωροταξικά και πληθυσμιακά μέτρα που αρκετά κράτη μέλη έχουν εφαρμόσει για την κατανομή των φαρμακείων (Προτάσεις Γενικού Εισαγγελέα Yves Bot 98. Όπως και άλλα κράτη μέλη, ο ιταλός νομοθέτης θα μπορούσε, επίσης, να θεσπίσει κάποιο άλλο σύστημα και να επιλέξει, με την επιφύλαξη των οικείων συνταγματικών διατάξεων, να προστατεύσει τη δημόσια υγεία με άλλα μέσα, όπως, για παράδειγμα, εξαρτώντας τη χορήγηση άδειας λειτουργίας νέων φαρμακείων από την τήρηση προϋποθέσεων που αναφέρονται στη γεωγραφική κατανομή αυτών, στην ύπαρξη ορισμένου αριθμού κατοίκων ανά φαρμακείο, ή ακόμη και σε κανόνες σχετικούς με την ύπαρξη μιας ελάχιστης αποστάσεως μεταξύ δύο φαρμακείων. Μεταξύ των λοιπών μέτρων που σκοπούν τη διασφάλιση του ότι ο σκοπός της προστασίας της δημόσιας υγείας υπερισχύει των οικονομικών συμφερόντων, ένα κράτος μέλος θα μπορούσε να επιλέξει τη διατήρηση του μονοπωλίου διαθέσεως των φαρμάκων από τα φαρμακεία και/ή τη ρύθμιση των τιμών των φαρμάκων.)
2ο Κρίθηκε ότι ο ασφαλής και με ποιοτικά εχέγγυα εφοδιασμός του πληθυσμού με φάρμακα και η ανεξαρτησία της φαρμακευτικής συμβουλής αποτελούν μείζονα ζητήματα προστασίας της δημόσιας υγείας που δεν μπορούν να επιτευχθούν με λιγότερο περιοριστικά μέτρα. (531/06 52, 54 και 59) Επιπλέον στις προτάσεις του ο εισαγγελέας δέχεται ότι και το θέμα της διαχείρισης αποθεμάτων στην αποθήκη ενός φαρμακείου έχει αντίκτυπο στην ποιότητα της πράξεως διαθέσεως των φαρμάκων (Προτάσεις Γενικού Εισαγγελέα Yves Bot 106). Και αυτό το θέμα είναι σημαντικό καθώς και σε άλλες ρυθμίσεις της φαρμακευτικής πρακτικής, εάν αποδειχτεί ότι κάποια διάταξη εξασφαλίζει την επάρκεια του φαρμακείου και την προμήθεια του πληθυσμού σε φάρμακα, η ρύθμιση αυτή στηρίζεται σε ισχυρότατο νομικό επιχείρημα για τη διατήρηση της.
3ο Σημειώθηκε ότι ο ρόλος του επιστήμονα φαρμακοποιού στη δημόσια υγειά απαιτεί ανεξαρτησία γνώμης και ενέργειας. Η ποιότητα της φαρμακευτικής πρακτικής είναι άμεσα συνδεδεμένη και δεν μπορεί με κανένα τρόπο τεχνητά να διαχωριστεί από το επιχειρηματικό πλαίσιο υπό το οποίο εκτελείται. Η επιχειρηματική μορφή της διαχείρισης φαρμακείου επιδρά άμεσα στην ποιότητα παροχής φαρμακευτικής περίθαλψης καθώς γίνεται δεκτό ότι ο κερδοσκοπικός προορισμός μπορεί δυνητικά να μειώσει το παρεχόμενο επίπεδο. (531/06 64 Επομένως, ένα κράτος μέλος μπορεί θεμιτώς να εκτιμήσει, στο πλαίσιο του εν λόγω περιθωρίου εκτίμησης, αν στην περίπτωση των παρασκευαστών και των χονδρέμπορων φαρμάκων συντρέχει τέτοιος κίνδυνος, λόγω του ότι αυτοί θα μπορούσαν να πλήξουν την ανεξαρτησία των μισθωτών φαρμακοποιών παρακινώντας τους να διαθέτουν τα φάρμακα τα οποία αυτοί παρασκευάζουν ή εμπορεύονται. Ομοίως, ένα κράτος μέλος μπορεί να εκτιμήσει αν τα πρόσωπα που εκμεταλλεύονται φαρμακείο και τα οποία δεν έχουν την ιδιότητα του φαρμακοποιού ενδέχεται να πλήξουν την ανεξαρτησία των μισθωτών φαρμακοποιών παρακινώντας τους να διαθέτουν φάρμακα τα οποία δεν τους συμφέρει πλέον να διατηρούν στις αποθήκες τους ή αν τα πρόσωπα αυτά ενδέχεται να προβούν σε μειώσεις των δαπανών λειτουργίας οι οποίες είναι ικανές να επηρεάσουν τον τρόπο λιανικής διανομής των φαρμάκων.) Για το λόγο αυτό η παροχή φαρμακευτικής περίθαλψης από φαρμακοποιό με μισθωτή σχέση εργασίας σε ιδιοκτήτη μη φαρμακοποιό δεν θεωρείται ότι εξασφαλίζει το ίδιο επίπεδο προστασίας της δημόσιας υγείας. .(531/06 61….Εντούτοις, ως επαγγελματίας φαρμακοποιός θεωρείται ότι εκμεταλλεύεται το φαρμακείο όχι μόνο με σκοπό την επίτευξη κέρδους, αλλά και υπό μια επαγγελματική προοπτική. Στο πλαίσιο αυτό, το ατομικό του συμφέρον για την επίτευξη κέρδους μετριάζεται από την κατάρτιση και την επαγγελματική εμπειρία του, καθώς και από την ευθύνη που υπέχει, δεδομένου ότι ενδεχόμενη παράβαση των νομικών κανόνων ή των κανόνων δεοντολογίας θέτει σε κίνδυνο όχι μόνον την αξία της επενδύσεώς του, αλλά και την ίδια την επαγγελματική του υπόσταση.) Τέλος γίνεται δεκτό ότι η διασφάλιση αυτή προκύπτει λόγω της δια βίου προοπτικής με την οποία ασκεί ο φαρμακοποιός το επάγγελμα συνεπώς εξαρτάται άμεσα από αυτό. Το σκεπτικό αυτό κατοχυρώνει τη ρύθμιση της ιδιοκτησίας ενός (ή αυστηρά περιορισμένου αριθμού) φαρμακείων ανά φαρμακοποιό καθώς πρέπει ο φαρμακοποιός να είναι άμεσα εξαρτημένος από την επαγγελματική του προοπτική.
4ο Το θέμα της ίδρυσης και εκμετάλλευσης αλυσίδων φαρμακείων τόσο από μη φαρμακοποιούς όσο και με τη μορφή συμμετοχών χονδρεμπόρων στην ιδιοκτησία φαρμακείων έκλεισε οριστικά. Σε άρθρο την επόμενη της δημοσίευσης της απόφασης στην ιστοσελίδα bloomberg.com (η οποία σημειωτέον είχε παρακολουθήσει πολύ στενά την υπόθεση λόγω των επιχειρηματικών της προεκτάσεων) σημειώνονται τα εξής. «Building up pharmacy chains in Germany and Italy “is far out of reach now,” Thomas Maul, an analyst at DZ Bank AG in Frankfurt, said in a note to clients today. “Pharmacy deregulation in Germany was an essential part of Celesio’s ‘equity story’ over the last years. The ‘equity story’ has vanished now.” Πράγματι η απόφαση αυτή είναι μια απόφαση που δεν χωράει καμία παρερμηνεία που θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί κάποιος. Αυτό απεικονίστηκε και στην πορεία μετοχών επίδοξων επενδυτών σε αλυσίδες φαρμακείων όπως και σε δηλώσεις ανώτατων στελεχών και δελτία τύπου όπου σημειώθηκε ότι το οριστικό της απόφασης ξεκαθαρίζει το τοπίο και παρέχει το πεδίο για αξιόπιστο επενδυτικό προγραμματισμό. Σημειωτέον ότι αν και τα κράτη μέλη διατηρούν το δικαίωμα της ρύθμισης, η ερμηνεία του ΔΕΚ για την προστασία της Δημόσιας Υγείας καθιστά απίθανη (ή ύποπτη για τα κίνητρα της) μια εθνική ρύθμιση προς την αντίθετη κατεύθυνση. Είναι μάλλον πιθανότερο ότι ακόμα και κράτη μέλη που επιτρέπουν προς το παρόν την συμμετοχή μη φαρμακοποιών στην ιδιοκτησία φαρμακείου να θελήσουν να επανεξετάσουν το επίπεδο προστασίας της υγείας στην επικράτεια τους.
Εν όψει την απόφασης είχε προηγηθεί εκτενής διάλογος και είχαν εκφραστεί διάφορες απόψεις. Ιδιαίτερα οι μη έχοντες σχέση με το αντικείμενο της υγείας περίμεναν με ανυπομονησία την απόφαση που πίστευαν ότι θα έβαζε τέλος στην ιδιοκτησία του φαρμακείου από ιδιοκτήτη φαρμακοποιό και νομοτελειακά θα οδηγούσε στην απελευθέρωση των αγορών στην έλευση των αλυσίδων και στο τέλος του ατομικού φαρμακείου. Πράγματι πολύ συχνά σε οικονομικές στήλες εφημερίδων και περιοδικών εμφανιζόταν άρθρα που προεξοφλούσαν το αναπόφευκτο του τέλους του ατομικού φαρμακείου και προσκαλούσαν με ενθουσιασμό τους φαρμακοποιούς να είναι έτοιμοι να παραδώσουν τα φαρμακεία τους στην εξέλιξη και την πρόοδο. Λίγοι είχαν το θάρρος να εκφράσουν θέση υπέρ των απόψεων των φαρμακοποιών και ακόμα λιγότεροι αυτοί που τολμούσαν να εμφανιστούν αισιόδοξοι ότι οι φαρμακοποιοί θα δικαιωθούν. Αξίζει να μελετήσουμε τις απαντήσεις που έδωσε η έκδοση της απόφασης στις διάφορες γνώμες που είχαν διατυπωθεί ομαδοποιώντας τις σε δύο κατηγορίες.
Κατηγορία 1η
«Το άνοιγμα του ιδιοκτησιακού καθεστώτος είναι αναπόφευκτο. Αποτελεί μια προειλημμένη απόφαση που στηρίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κομισιόν) χωρίς ελπίδα αποφυγής. Το ατομικό φαρμακείο είναι ένα απολίθωμα του προστατευμένου παρελθόντος. Η σύγχρονη οικονομική σκέψη επιβάλει την απελευθέρωση των αγορών ώστε να υπάρξει οικονομική ανάπτυξη . Το ιδιοκτησιακό καθεστώς του φαρμακείου δεν επηρεάζει την παρεχόμενη περίθαλψη ώστε να θεωρείται θέμα δημόσιας υγείας και να υπερισχύσει της κοινοτικής οδηγίας για ελεύθερη κίνηση κεφαλαίων και υπηρεσιών. Ένας υπάλληλος φαρμακοποιός ικανοποιεί την απαίτηση για επιστημονική διασφάλιση της περίθαλψης. Η απόφαση για τα καταστήματα οπτικών δείχνει την κατεύθυνση. Τι διαφορά έχουν τα οπτικά με τα φάρμακα;»
Σε αυτές τις απόψεις το ΔΕΚ απάντησε ότι: 531/06 59 ….λαμβανομένης υπόψη της ελευθερίας που αναγνωρίζεται στα κράτη μέλη να αποφασίζουν για τον βαθμό προστασίας της δημόσιας υγείας πρέπει να γίνει δεκτό ότι τα κράτη μέλη μπορούν να απαιτούν η διανομή των φαρμάκων να γίνεται από φαρμακοποιούς που απολαύουν πραγματικής επαγγελματικής ανεξαρτησίας…. 85 Πάντως, η Επιτροπή, πέραν των γενικών παρατηρήσεων, δεν προσκόμισε κανένα στοιχείο από το οποίο να αποδεικνύεται ποιο συγκεκριμένο σύστημα θα μπορούσε να εγγυηθεί –με την ίδια αποτελεσματικότητα, όπως ο προληπτικός κανόνας περί αποκλεισμού των μη φαρμακοποιών– ότι οι εν λόγω νομοθετικές διατάξεις δεν θα παραβιασθούν στην πράξη.
Για την άποψη ότι η σύγχρονη οικονομική σκέψη επιβάλει την απελευθέρωση των αγορών άρα και του φαρμακείου ο γενικός εισαγγελέας Bot στις προτάσεις του σημειώνει ότι «τα επιχειρήματα που προβάλλουν συναφώς οι αντιτιθέμενοι στη γερμανική νομοθετική ρύθμιση, προς στήριξη της θέσεώς τους, είναι σε μεγάλο βαθμό θεωρητικά και ότι, εν τέλει, διαψεύδονται από την πραγματικότητα της σύγχρονης χρηματοοικονομικής κρίσης. Συγκεκριμένα, η ύπαρξη στο πλαίσιο του τραπεζικού συστήματος αρχών εποπτείας και νομικών συστημάτων αστικής, εμπορικής ή ποινικής ευθύνης αποκάλυψε κατά τρόπο τραγικό τα όριά της και την αδυναμία της να προλάβει ή να ελέγξει τις υπερβολές στις οποίες οδήγησε η λογική της κατά προτεραιότητα αμοιβής του επενδεδυμένου κεφαλαίου.» (υποσημείωση 24)
Για το ότι το ιδιοκτησιακό καθεστώς του φαρμακείου δεν επηρεάζει την παρεχόμενη περίθαλψη
531/06 52 Συγκεκριμένα, οι περιορισμοί στις εν λόγω ελευθερίες δύνανται να δικαιολογηθούν από τον σκοπό που συνίσταται στην εγγύηση του ασφαλούς και με ποιοτικά εχέγγυα εφοδιασμού του πληθυσμού με φάρμακα
531/06 55 Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να υπογραμμισθεί ο όλως ιδιάζων χαρακτήρας των φαρμάκων, δεδομένου ότι οι θεραπευτικές ιδιότητες αυτών τα διαφοροποιούν ουσιαστικά από τα λοιπά προϊόντα
531/06 62 Σε αντίθεση προς τους φαρμακοποιούς, οι μη φαρμακοποιοί δεν έχουν, εξ ορισμού, κατάρτιση, εμπειρία και ευθύνη αντίστοιχη με εκείνη των φαρμακοποιών. Υπό τις περιστάσεις αυτές, επιβάλλεται η διαπίστωση ότι οι μη φαρμακοποιοί δεν παρέχουν τα ίδια εχέγγυα με τους φαρμακοποιούς.
Τέλος για το επιχείρημα – ντροπή, της ομοιότητας του φαρμάκου με τα οπτικά (επιχείρημα που και στην Ελλάδα είχε προβληθεί ότι προεξοφλούσε το άνοιγμα του επαγγέλματος χωρίς ευτυχώς να υιοθετείται από ανθρώπους του χώρου της υγείας)
531/06 90 ……Συγκεκριμένα, σε αντίθεση προς τα οπτικά είδη, τα φάρμακα που χορηγούνται ή λαμβάνονται για θεραπευτικούς σκοπούς μπορούν, παρ’ όλ’ αυτά, να αποδειχθούν ιδιαιτέρως επιβλαβή για την υγεία, σε περίπτωση που λαμβάνονται χωρίς λόγο ή κατά τρόπο μη σύμφωνο με τις οδηγίες, χωρίς μάλιστα ο καταναλωτής να είναι σε θέση να το αντιληφθεί κατά τη χορήγηση των φαρμάκων. Επιπροσθέτως, πωλήσεις φαρμάκων μη δικαιολογούμενες ιατρικώς συνεπάγονται σπατάλη δημόσιων οικονομικών πόρων η οποία δεν συγκρίνεται με τη σπατάλη που απορρέει από τις αδικαιολόγητες πωλήσεις οπτικών ειδών.
Κατηγορία 2η
«Και τι έγινε εάν ανοίξει το ιδιοκτησιακό καθεστώς του φαρμακείου; Ασχολούμαστε με ανύπαρκτους κινδύνους. Οι αλυσίδες δεν πρόκειται να έρθουν στη γειτονιά μου και οι πελάτες μου δεν θα με εγκαταλείψουν για κάποια αλυσίδα.»
Χωρίς υπερβολή το ιδιοκτησιακό καθεστώς του φαρμακείου είναι το σοβαρότερο ζήτημα που αντιμετώπισαν τα φαρμακεία τα τελευταία 25 χρόνια. Κανένα άλλο από τα προβλήματα που έχει ο κλάδος (π.χ ποσοστό κέρδους, πληρωμές ταμείων, ακριβά φάρμακα) δεν ενέχει τέτοιο κίνδυνο επιβίωσης για το ατομικό φαρμακείο όπως το ιδιοκτησιακό. Οι ανακατατάξεις στην αγορά που θα προέρχονταν από τυχόν απελευθέρωση της ιδιοκτησίας θα άφηναν λίγα περιθώρια. Πολιτικές όπως αποκλειστική διανομή φαρμάκων μέσω συγκεκριμένων διανομέων, επιθετικές επικοινωνιακές πολιτικές προβολής, πίεση για την απελευθέρωση του ωραρίου, θα δημιουργούσαν τέτοιο κόστος παρουσίας στην αγορά που πρακτικά ένα ατομικό φαρμακείο δύσκολα θα μπορούσε να αντεπεξέλθει. Όπως σημειώθηκε και στο περιοδικό της Ελληνικής Εταιρίας Φαρμακευτικού Μάρκετινγκ (τεύχος 25 Ιανουάριος 2009 σελ 8) «Πρόκειται για αλλαγές που θα σημάνουν βάσει εκτιμήσεων τον εκμηδενισμό του ατομικού φαρμακείου» Ο επιχειρηματικός πόλεμος που θα ακολουθούσε θα ήταν εξοντωτικός (και η δημόσια υγεία ίσως ήταν απλά μια παράπλευρη απώλεια). Η πιθανότερη έκβαση αυτού του πολέμου εάν διεξαγόταν αποτυπώθηκε και από το γεγονός ότι στις 15 Απριλίου το Bloomberg.com δημοσίευσε σύσταση αγοράς μετοχών εταιρίας αλυσίδας φαρμακείων ενόψει της επικείμενης όπως εκτιμούσαν απελευθέρωσης του ιδιοκτησιακού, εξέλιξης που θα της απέδιδε σημαντικά κέρδη.
Η συμβολή της Ελλάδας στη μάχη. Για να έρθει αυτή η τεράστια νίκη για τους φαρμακοποιούς χρειάστηκε σκληρή δουλειά, μελέτη και προπαρασκευή. Όπως προαναφέραμε λίγοι έδιναν την παραμικρή ελπίδα στους φαρμακοποιούς. Η Ελλάδα από την πρώτη στιγμή στάθηκε βασικός παρεμβαίνων υπέρ της Ιταλίας και της Γερμανίας μαζί με την Ισπανία, την Γαλλία, την Αυστρία και τη Λετονία. Είναι γνωστό ότι στο Δικαστήριο ΕΚ δεν υπάρχουν μικρές και μεγάλες χώρες αλλά η απόφαση παίρνεται με βάση τα νομικά επιχειρήματα. Η ελληνική προσπάθεια (ΠΦΣ Παρατηρήσεις για τις C-171/07 C-172/07 και C531/06 Επιτροπή κατά Ιταλίας) εξόπλισε το κοινό οπλοστάσιο των χωρών με σημαντικές σκέψεις και μάλιστα οι εκφάνσεις της ελληνικής γραμμής υπεράσπισης έγιναν παραδεκτές και αποτυπώθηκαν στο σκεπτικό των αποφάσεων. Αποτελεί ιδιαίτερη τιμή για τους Έλληνες φαρμακοποιούς η συμβολή των παρακάτω προτάσεων όπως έγιναν παραδεκτές για την λήψη απόφασης και την διατύπωση του σκεπτικού.
Οι παρατηρήσεις «Οι κίνδυνοι που θα προέκυπταν για τη δημόσια υγεία ισχύουν ακόμα και στην περίπτωση που η ευθύνη της λειτουργίας ανατίθεται σε (μισθωτούς) φαρμακοποιούς. Πράγματι ο φαρμακοποιός θα όφειλε ως εκ της θέσεως του ως μισθωτού να ακολουθεί τις οδηγίες και τις επιλογές του ιδιοκτήτη επιχειρηματία….» και «Σε περίπτωση που ο φαρμακοποιός είναι υπάλληλος μιας εταιρίας ή αλυσίδας εταιριών είναι ευχερές να επηρεαστεί η κρίση του και να εξαναγκασθεί να προωθήσει κατά προτεραιότητα ή αποκλειστικά φαρμακευτικά προϊόντα με γνώμονα όχι το συμφέρον του ασθενούς αλλά όπως θα του υπαγόρευσε ο εργοδότης του» έγιναν παραδεκτές από το σκεπτικό της 531/06 στην παράγραφο 64. Επιπλέον η παράγραφος 58 περί των προϋποθέσεων στον τρόπο διάθεσης φαρμάκων παραδέχεται επί λέξει και στο σύνολο της την αντίστοιχη παρατήρηση του ΠΦΣ. Η παρατήρηση «Αντίθετα η αναγνώριση της δυνατότητας πώλησης φαρμάκων από επενδυτές επιχειρηματίες θα δημιουργούσε σοβαρούς κινδύνους για τη δημόσια υγεία αφού θα ενέτασσε το σύστημα διάθεσης φαρμάκων στην ελεύθερη αγορά και θα το καθιστούσε έρμαιο στους κανόνες του ελεύθερου ανταγωνισμού οπού προέχει ο σκοπός της μεγιστοποίησης του κέρδους» αποτυπώνεται στην 531/06 στην παράγραφο 63 «Κατά συνέπεια, τα κράτη μέλη, στο πλαίσιο του περιθωρίου εκτιμήσεως που διαθέτουν και το οποίο αναφέρθηκε στη σκέψη 36 της παρούσας αποφάσεως, μπορούν να θεωρήσουν ότι η εκμετάλλευση φαρμακείων από μη φαρμακοποιούς, σε αντίθεση προς την εκμετάλλευση φαρμακείων από φαρμακοποιούς, ενδέχεται να αντιπροσωπεύει έναν κίνδυνο για τη δημόσια υγεία και ειδικότερα για την ασφάλεια και την ποιότητα της λιανικής διανομής των φαρμάκων, δεδομένου ότι η επίτευξη κέρδους στο πλαίσιο αυτής της εκμεταλλεύσεως δεν αντισταθμίζεται από στοιχεία όπως εκείνα που αναφέρθηκαν στη σκέψη 61 της παρούσας αποφάσεως και τα οποία χαρακτηρίζουν τη δραστηριότητα των φαρμακοποιού» ενώ και η άποψη «επισημαίνεται ακόμα ότι η πειθαρχική ευθύνη του φαρμακοποιού ως ιδιώτη είναι πολύ εντονότερη από την τυχόν ευθύνη εταιρίας φαρμακείων» έγινε δεκτή στην παράγραφο 84 «ένα κράτος μέλος μπορεί να κρίνει ότι υφίσταται κίνδυνος παραβάσεως, στην πράξη, των νομοθετικών διατάξεων που σκοπούν στη διασφάλιση της επαγγελματικής ανεξαρτησίας των φαρμακοποιών, δεδομένου ότι το συμφέρον των μη φαρμακοποιών για την επίτευξη κέρδους δεν μετριάζεται κατά τρόπο ανάλογο προς το συμφέρον των ανεξάρτητων φαρμακοποιών»
Κουτέπας Γεώργιος
Φαρμακοποιός
Πτυχίο Επιχειρησιακής Έρευνας και Μάρκετινγκ Οικονομικού Πανεπιστήμιου Αθηνών
Βιβλιογραφία
1. ΠΦΣ Παρατηρήσεις για τις C-171/07 C-172/07 και C-531/06 Επιτροπή κατά Ιταλίας. Καραγεωργίου Δημήτρης - Ειδ. Γραμματέας ΠΦΣ, Παπακωνσταντίνου Απόστολος Δρ.Ν – Δικηγόρος.
2. C-531/06 Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων κατά Ιταλικής Δημοκρατίας Προτάσεις Yves Bot Γενικού Εισαγγελέα ΔΕΚ
http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=newsarchive&sid=arlG7M24JLuQ (15/04/2009)
4. C-531/06 ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ Eυρ. Kοιν. (τμήμα μείζονος συνθέσεως)
5. C-171/07 και C-172/07 ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ Eυρ. Kοιν. (τμήμα μείζονος συνθέσεως)
6. http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=newsarchive&sid=aQzjC7i6b89k (20/05/2009)
1ο Το Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων επιβεβαίωσε την πάγια νομολογία του ότι λόγοι προστασίας της Δημόσιας Υγείας μπορούν να περιορίσουν την ελευθέρια κίνησης κεφαλαίων και υπηρεσιών. Τα κράτη μέλη βάσει του σκεπτικού της απόφασης μπορούν να λαμβάνουν προληπτικά μέτρα τα οποία κρίνουν πρόσφορα προς το σκοπό αυτό. Μάλιστα ένα κράτος- μέλος μπορεί να λαμβάνει μέτρα αυστηρότερα από κάποιο άλλο εάν κρίνει απαραίτητο. Τα μέτρα αυτά θεωρούνται υπέρτερα και δεν μπορούν να υποκατασταθούν από διατάξεις (π.χ διοικητικές κυρώσεις , πρόστιμα κλπ) που δρουν θεραπευτικά σε ζημιές. (Προτάσεις Γενικού Εισαγγελέα Yves Bot 103. Αυτό το στοιχείο περί προλήψεως έχει ιδιαίτερη σημασία όταν διακυβεύεται ο σκοπός της προστασίας της δημόσιας υγείας. Δεν νομίζω, ωστόσο, ότι η θέσπιση ενός συστήματος ευθύνης τόσο του έχοντος την εκμετάλλευση μη φαρμακοποιού όσο και των μισθωτών φαρμακοποιών και ενός συστήματος επιβολής κυρώσεων σε βάρος αυτών αρκεί προς διασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας της δημόσιας υγείας, δεδομένου ότι πρόκειται, κυρίως, για μέτρα που αποβλέπουν στην εκ των υστέρων διόρθωση των υπερβολών, όταν αυτές έχουν, στην πράξη, συντελεστεί. ) Τούτο είναι ιδιαίτερα σημαντικό καθώς δίνει μια κατεύθυνση νομική που οδηγεί στη ρύθμιση των συστημάτων υγείας με νομικές διατάξεις που ζητούν να αποτρέψουν τις βλάβες και τις δυσλειτουργίες και όχι απλά να τις τιμωρήσουν.
Επιπλέον οι βλάβες που ζητούν να προλάβουν δεν χρειάζεται να έχουν συμβεί και να εισάγεται μια διάταξη για να τις διορθώσει, αλλά η πιθανότητα τους είναι ικανή να δικαιολογήσει τη λήψη μέτρων. (531/06 54. Συναφώς, οσάκις υφίστανται αμφιβολίες ως προς τη συνδρομή ή τη σημασία των κινδύνων για την υγεία των ατόμων, πρέπει το κράτος μέλος να μπορεί να λαμβάνει μέτρα προστασίας χωρίς να οφείλει να αναμένει να αποδειχθεί πλήρως το υπαρκτό των εν λόγω κινδύνων.) Το ζήτημα αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία και αποτελεί σοβαρή ερμηνεία ότι η νομολογία αυτή περιλαμβάνει επιπλέον τα χωροταξικά και πληθυσμιακά μέτρα που αρκετά κράτη μέλη έχουν εφαρμόσει για την κατανομή των φαρμακείων (Προτάσεις Γενικού Εισαγγελέα Yves Bot 98. Όπως και άλλα κράτη μέλη, ο ιταλός νομοθέτης θα μπορούσε, επίσης, να θεσπίσει κάποιο άλλο σύστημα και να επιλέξει, με την επιφύλαξη των οικείων συνταγματικών διατάξεων, να προστατεύσει τη δημόσια υγεία με άλλα μέσα, όπως, για παράδειγμα, εξαρτώντας τη χορήγηση άδειας λειτουργίας νέων φαρμακείων από την τήρηση προϋποθέσεων που αναφέρονται στη γεωγραφική κατανομή αυτών, στην ύπαρξη ορισμένου αριθμού κατοίκων ανά φαρμακείο, ή ακόμη και σε κανόνες σχετικούς με την ύπαρξη μιας ελάχιστης αποστάσεως μεταξύ δύο φαρμακείων. Μεταξύ των λοιπών μέτρων που σκοπούν τη διασφάλιση του ότι ο σκοπός της προστασίας της δημόσιας υγείας υπερισχύει των οικονομικών συμφερόντων, ένα κράτος μέλος θα μπορούσε να επιλέξει τη διατήρηση του μονοπωλίου διαθέσεως των φαρμάκων από τα φαρμακεία και/ή τη ρύθμιση των τιμών των φαρμάκων.)
2ο Κρίθηκε ότι ο ασφαλής και με ποιοτικά εχέγγυα εφοδιασμός του πληθυσμού με φάρμακα και η ανεξαρτησία της φαρμακευτικής συμβουλής αποτελούν μείζονα ζητήματα προστασίας της δημόσιας υγείας που δεν μπορούν να επιτευχθούν με λιγότερο περιοριστικά μέτρα. (531/06 52, 54 και 59) Επιπλέον στις προτάσεις του ο εισαγγελέας δέχεται ότι και το θέμα της διαχείρισης αποθεμάτων στην αποθήκη ενός φαρμακείου έχει αντίκτυπο στην ποιότητα της πράξεως διαθέσεως των φαρμάκων (Προτάσεις Γενικού Εισαγγελέα Yves Bot 106). Και αυτό το θέμα είναι σημαντικό καθώς και σε άλλες ρυθμίσεις της φαρμακευτικής πρακτικής, εάν αποδειχτεί ότι κάποια διάταξη εξασφαλίζει την επάρκεια του φαρμακείου και την προμήθεια του πληθυσμού σε φάρμακα, η ρύθμιση αυτή στηρίζεται σε ισχυρότατο νομικό επιχείρημα για τη διατήρηση της.
3ο Σημειώθηκε ότι ο ρόλος του επιστήμονα φαρμακοποιού στη δημόσια υγειά απαιτεί ανεξαρτησία γνώμης και ενέργειας. Η ποιότητα της φαρμακευτικής πρακτικής είναι άμεσα συνδεδεμένη και δεν μπορεί με κανένα τρόπο τεχνητά να διαχωριστεί από το επιχειρηματικό πλαίσιο υπό το οποίο εκτελείται. Η επιχειρηματική μορφή της διαχείρισης φαρμακείου επιδρά άμεσα στην ποιότητα παροχής φαρμακευτικής περίθαλψης καθώς γίνεται δεκτό ότι ο κερδοσκοπικός προορισμός μπορεί δυνητικά να μειώσει το παρεχόμενο επίπεδο. (531/06 64 Επομένως, ένα κράτος μέλος μπορεί θεμιτώς να εκτιμήσει, στο πλαίσιο του εν λόγω περιθωρίου εκτίμησης, αν στην περίπτωση των παρασκευαστών και των χονδρέμπορων φαρμάκων συντρέχει τέτοιος κίνδυνος, λόγω του ότι αυτοί θα μπορούσαν να πλήξουν την ανεξαρτησία των μισθωτών φαρμακοποιών παρακινώντας τους να διαθέτουν τα φάρμακα τα οποία αυτοί παρασκευάζουν ή εμπορεύονται. Ομοίως, ένα κράτος μέλος μπορεί να εκτιμήσει αν τα πρόσωπα που εκμεταλλεύονται φαρμακείο και τα οποία δεν έχουν την ιδιότητα του φαρμακοποιού ενδέχεται να πλήξουν την ανεξαρτησία των μισθωτών φαρμακοποιών παρακινώντας τους να διαθέτουν φάρμακα τα οποία δεν τους συμφέρει πλέον να διατηρούν στις αποθήκες τους ή αν τα πρόσωπα αυτά ενδέχεται να προβούν σε μειώσεις των δαπανών λειτουργίας οι οποίες είναι ικανές να επηρεάσουν τον τρόπο λιανικής διανομής των φαρμάκων.) Για το λόγο αυτό η παροχή φαρμακευτικής περίθαλψης από φαρμακοποιό με μισθωτή σχέση εργασίας σε ιδιοκτήτη μη φαρμακοποιό δεν θεωρείται ότι εξασφαλίζει το ίδιο επίπεδο προστασίας της δημόσιας υγείας. .(531/06 61….Εντούτοις, ως επαγγελματίας φαρμακοποιός θεωρείται ότι εκμεταλλεύεται το φαρμακείο όχι μόνο με σκοπό την επίτευξη κέρδους, αλλά και υπό μια επαγγελματική προοπτική. Στο πλαίσιο αυτό, το ατομικό του συμφέρον για την επίτευξη κέρδους μετριάζεται από την κατάρτιση και την επαγγελματική εμπειρία του, καθώς και από την ευθύνη που υπέχει, δεδομένου ότι ενδεχόμενη παράβαση των νομικών κανόνων ή των κανόνων δεοντολογίας θέτει σε κίνδυνο όχι μόνον την αξία της επενδύσεώς του, αλλά και την ίδια την επαγγελματική του υπόσταση.) Τέλος γίνεται δεκτό ότι η διασφάλιση αυτή προκύπτει λόγω της δια βίου προοπτικής με την οποία ασκεί ο φαρμακοποιός το επάγγελμα συνεπώς εξαρτάται άμεσα από αυτό. Το σκεπτικό αυτό κατοχυρώνει τη ρύθμιση της ιδιοκτησίας ενός (ή αυστηρά περιορισμένου αριθμού) φαρμακείων ανά φαρμακοποιό καθώς πρέπει ο φαρμακοποιός να είναι άμεσα εξαρτημένος από την επαγγελματική του προοπτική.
4ο Το θέμα της ίδρυσης και εκμετάλλευσης αλυσίδων φαρμακείων τόσο από μη φαρμακοποιούς όσο και με τη μορφή συμμετοχών χονδρεμπόρων στην ιδιοκτησία φαρμακείων έκλεισε οριστικά. Σε άρθρο την επόμενη της δημοσίευσης της απόφασης στην ιστοσελίδα bloomberg.com (η οποία σημειωτέον είχε παρακολουθήσει πολύ στενά την υπόθεση λόγω των επιχειρηματικών της προεκτάσεων) σημειώνονται τα εξής. «Building up pharmacy chains in Germany and Italy “is far out of reach now,” Thomas Maul, an analyst at DZ Bank AG in Frankfurt, said in a note to clients today. “Pharmacy deregulation in Germany was an essential part of Celesio’s ‘equity story’ over the last years. The ‘equity story’ has vanished now.” Πράγματι η απόφαση αυτή είναι μια απόφαση που δεν χωράει καμία παρερμηνεία που θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί κάποιος. Αυτό απεικονίστηκε και στην πορεία μετοχών επίδοξων επενδυτών σε αλυσίδες φαρμακείων όπως και σε δηλώσεις ανώτατων στελεχών και δελτία τύπου όπου σημειώθηκε ότι το οριστικό της απόφασης ξεκαθαρίζει το τοπίο και παρέχει το πεδίο για αξιόπιστο επενδυτικό προγραμματισμό. Σημειωτέον ότι αν και τα κράτη μέλη διατηρούν το δικαίωμα της ρύθμισης, η ερμηνεία του ΔΕΚ για την προστασία της Δημόσιας Υγείας καθιστά απίθανη (ή ύποπτη για τα κίνητρα της) μια εθνική ρύθμιση προς την αντίθετη κατεύθυνση. Είναι μάλλον πιθανότερο ότι ακόμα και κράτη μέλη που επιτρέπουν προς το παρόν την συμμετοχή μη φαρμακοποιών στην ιδιοκτησία φαρμακείου να θελήσουν να επανεξετάσουν το επίπεδο προστασίας της υγείας στην επικράτεια τους.
Εν όψει την απόφασης είχε προηγηθεί εκτενής διάλογος και είχαν εκφραστεί διάφορες απόψεις. Ιδιαίτερα οι μη έχοντες σχέση με το αντικείμενο της υγείας περίμεναν με ανυπομονησία την απόφαση που πίστευαν ότι θα έβαζε τέλος στην ιδιοκτησία του φαρμακείου από ιδιοκτήτη φαρμακοποιό και νομοτελειακά θα οδηγούσε στην απελευθέρωση των αγορών στην έλευση των αλυσίδων και στο τέλος του ατομικού φαρμακείου. Πράγματι πολύ συχνά σε οικονομικές στήλες εφημερίδων και περιοδικών εμφανιζόταν άρθρα που προεξοφλούσαν το αναπόφευκτο του τέλους του ατομικού φαρμακείου και προσκαλούσαν με ενθουσιασμό τους φαρμακοποιούς να είναι έτοιμοι να παραδώσουν τα φαρμακεία τους στην εξέλιξη και την πρόοδο. Λίγοι είχαν το θάρρος να εκφράσουν θέση υπέρ των απόψεων των φαρμακοποιών και ακόμα λιγότεροι αυτοί που τολμούσαν να εμφανιστούν αισιόδοξοι ότι οι φαρμακοποιοί θα δικαιωθούν. Αξίζει να μελετήσουμε τις απαντήσεις που έδωσε η έκδοση της απόφασης στις διάφορες γνώμες που είχαν διατυπωθεί ομαδοποιώντας τις σε δύο κατηγορίες.
Κατηγορία 1η
«Το άνοιγμα του ιδιοκτησιακού καθεστώτος είναι αναπόφευκτο. Αποτελεί μια προειλημμένη απόφαση που στηρίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κομισιόν) χωρίς ελπίδα αποφυγής. Το ατομικό φαρμακείο είναι ένα απολίθωμα του προστατευμένου παρελθόντος. Η σύγχρονη οικονομική σκέψη επιβάλει την απελευθέρωση των αγορών ώστε να υπάρξει οικονομική ανάπτυξη . Το ιδιοκτησιακό καθεστώς του φαρμακείου δεν επηρεάζει την παρεχόμενη περίθαλψη ώστε να θεωρείται θέμα δημόσιας υγείας και να υπερισχύσει της κοινοτικής οδηγίας για ελεύθερη κίνηση κεφαλαίων και υπηρεσιών. Ένας υπάλληλος φαρμακοποιός ικανοποιεί την απαίτηση για επιστημονική διασφάλιση της περίθαλψης. Η απόφαση για τα καταστήματα οπτικών δείχνει την κατεύθυνση. Τι διαφορά έχουν τα οπτικά με τα φάρμακα;»
Σε αυτές τις απόψεις το ΔΕΚ απάντησε ότι: 531/06 59 ….λαμβανομένης υπόψη της ελευθερίας που αναγνωρίζεται στα κράτη μέλη να αποφασίζουν για τον βαθμό προστασίας της δημόσιας υγείας πρέπει να γίνει δεκτό ότι τα κράτη μέλη μπορούν να απαιτούν η διανομή των φαρμάκων να γίνεται από φαρμακοποιούς που απολαύουν πραγματικής επαγγελματικής ανεξαρτησίας…. 85 Πάντως, η Επιτροπή, πέραν των γενικών παρατηρήσεων, δεν προσκόμισε κανένα στοιχείο από το οποίο να αποδεικνύεται ποιο συγκεκριμένο σύστημα θα μπορούσε να εγγυηθεί –με την ίδια αποτελεσματικότητα, όπως ο προληπτικός κανόνας περί αποκλεισμού των μη φαρμακοποιών– ότι οι εν λόγω νομοθετικές διατάξεις δεν θα παραβιασθούν στην πράξη.
Για την άποψη ότι η σύγχρονη οικονομική σκέψη επιβάλει την απελευθέρωση των αγορών άρα και του φαρμακείου ο γενικός εισαγγελέας Bot στις προτάσεις του σημειώνει ότι «τα επιχειρήματα που προβάλλουν συναφώς οι αντιτιθέμενοι στη γερμανική νομοθετική ρύθμιση, προς στήριξη της θέσεώς τους, είναι σε μεγάλο βαθμό θεωρητικά και ότι, εν τέλει, διαψεύδονται από την πραγματικότητα της σύγχρονης χρηματοοικονομικής κρίσης. Συγκεκριμένα, η ύπαρξη στο πλαίσιο του τραπεζικού συστήματος αρχών εποπτείας και νομικών συστημάτων αστικής, εμπορικής ή ποινικής ευθύνης αποκάλυψε κατά τρόπο τραγικό τα όριά της και την αδυναμία της να προλάβει ή να ελέγξει τις υπερβολές στις οποίες οδήγησε η λογική της κατά προτεραιότητα αμοιβής του επενδεδυμένου κεφαλαίου.» (υποσημείωση 24)
Για το ότι το ιδιοκτησιακό καθεστώς του φαρμακείου δεν επηρεάζει την παρεχόμενη περίθαλψη
531/06 52 Συγκεκριμένα, οι περιορισμοί στις εν λόγω ελευθερίες δύνανται να δικαιολογηθούν από τον σκοπό που συνίσταται στην εγγύηση του ασφαλούς και με ποιοτικά εχέγγυα εφοδιασμού του πληθυσμού με φάρμακα
531/06 55 Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να υπογραμμισθεί ο όλως ιδιάζων χαρακτήρας των φαρμάκων, δεδομένου ότι οι θεραπευτικές ιδιότητες αυτών τα διαφοροποιούν ουσιαστικά από τα λοιπά προϊόντα
531/06 62 Σε αντίθεση προς τους φαρμακοποιούς, οι μη φαρμακοποιοί δεν έχουν, εξ ορισμού, κατάρτιση, εμπειρία και ευθύνη αντίστοιχη με εκείνη των φαρμακοποιών. Υπό τις περιστάσεις αυτές, επιβάλλεται η διαπίστωση ότι οι μη φαρμακοποιοί δεν παρέχουν τα ίδια εχέγγυα με τους φαρμακοποιούς.
Τέλος για το επιχείρημα – ντροπή, της ομοιότητας του φαρμάκου με τα οπτικά (επιχείρημα που και στην Ελλάδα είχε προβληθεί ότι προεξοφλούσε το άνοιγμα του επαγγέλματος χωρίς ευτυχώς να υιοθετείται από ανθρώπους του χώρου της υγείας)
531/06 90 ……Συγκεκριμένα, σε αντίθεση προς τα οπτικά είδη, τα φάρμακα που χορηγούνται ή λαμβάνονται για θεραπευτικούς σκοπούς μπορούν, παρ’ όλ’ αυτά, να αποδειχθούν ιδιαιτέρως επιβλαβή για την υγεία, σε περίπτωση που λαμβάνονται χωρίς λόγο ή κατά τρόπο μη σύμφωνο με τις οδηγίες, χωρίς μάλιστα ο καταναλωτής να είναι σε θέση να το αντιληφθεί κατά τη χορήγηση των φαρμάκων. Επιπροσθέτως, πωλήσεις φαρμάκων μη δικαιολογούμενες ιατρικώς συνεπάγονται σπατάλη δημόσιων οικονομικών πόρων η οποία δεν συγκρίνεται με τη σπατάλη που απορρέει από τις αδικαιολόγητες πωλήσεις οπτικών ειδών.
Κατηγορία 2η
«Και τι έγινε εάν ανοίξει το ιδιοκτησιακό καθεστώς του φαρμακείου; Ασχολούμαστε με ανύπαρκτους κινδύνους. Οι αλυσίδες δεν πρόκειται να έρθουν στη γειτονιά μου και οι πελάτες μου δεν θα με εγκαταλείψουν για κάποια αλυσίδα.»
Χωρίς υπερβολή το ιδιοκτησιακό καθεστώς του φαρμακείου είναι το σοβαρότερο ζήτημα που αντιμετώπισαν τα φαρμακεία τα τελευταία 25 χρόνια. Κανένα άλλο από τα προβλήματα που έχει ο κλάδος (π.χ ποσοστό κέρδους, πληρωμές ταμείων, ακριβά φάρμακα) δεν ενέχει τέτοιο κίνδυνο επιβίωσης για το ατομικό φαρμακείο όπως το ιδιοκτησιακό. Οι ανακατατάξεις στην αγορά που θα προέρχονταν από τυχόν απελευθέρωση της ιδιοκτησίας θα άφηναν λίγα περιθώρια. Πολιτικές όπως αποκλειστική διανομή φαρμάκων μέσω συγκεκριμένων διανομέων, επιθετικές επικοινωνιακές πολιτικές προβολής, πίεση για την απελευθέρωση του ωραρίου, θα δημιουργούσαν τέτοιο κόστος παρουσίας στην αγορά που πρακτικά ένα ατομικό φαρμακείο δύσκολα θα μπορούσε να αντεπεξέλθει. Όπως σημειώθηκε και στο περιοδικό της Ελληνικής Εταιρίας Φαρμακευτικού Μάρκετινγκ (τεύχος 25 Ιανουάριος 2009 σελ 8) «Πρόκειται για αλλαγές που θα σημάνουν βάσει εκτιμήσεων τον εκμηδενισμό του ατομικού φαρμακείου» Ο επιχειρηματικός πόλεμος που θα ακολουθούσε θα ήταν εξοντωτικός (και η δημόσια υγεία ίσως ήταν απλά μια παράπλευρη απώλεια). Η πιθανότερη έκβαση αυτού του πολέμου εάν διεξαγόταν αποτυπώθηκε και από το γεγονός ότι στις 15 Απριλίου το Bloomberg.com δημοσίευσε σύσταση αγοράς μετοχών εταιρίας αλυσίδας φαρμακείων ενόψει της επικείμενης όπως εκτιμούσαν απελευθέρωσης του ιδιοκτησιακού, εξέλιξης που θα της απέδιδε σημαντικά κέρδη.
Η συμβολή της Ελλάδας στη μάχη. Για να έρθει αυτή η τεράστια νίκη για τους φαρμακοποιούς χρειάστηκε σκληρή δουλειά, μελέτη και προπαρασκευή. Όπως προαναφέραμε λίγοι έδιναν την παραμικρή ελπίδα στους φαρμακοποιούς. Η Ελλάδα από την πρώτη στιγμή στάθηκε βασικός παρεμβαίνων υπέρ της Ιταλίας και της Γερμανίας μαζί με την Ισπανία, την Γαλλία, την Αυστρία και τη Λετονία. Είναι γνωστό ότι στο Δικαστήριο ΕΚ δεν υπάρχουν μικρές και μεγάλες χώρες αλλά η απόφαση παίρνεται με βάση τα νομικά επιχειρήματα. Η ελληνική προσπάθεια (ΠΦΣ Παρατηρήσεις για τις C-171/07 C-172/07 και C531/06 Επιτροπή κατά Ιταλίας) εξόπλισε το κοινό οπλοστάσιο των χωρών με σημαντικές σκέψεις και μάλιστα οι εκφάνσεις της ελληνικής γραμμής υπεράσπισης έγιναν παραδεκτές και αποτυπώθηκαν στο σκεπτικό των αποφάσεων. Αποτελεί ιδιαίτερη τιμή για τους Έλληνες φαρμακοποιούς η συμβολή των παρακάτω προτάσεων όπως έγιναν παραδεκτές για την λήψη απόφασης και την διατύπωση του σκεπτικού.
Οι παρατηρήσεις «Οι κίνδυνοι που θα προέκυπταν για τη δημόσια υγεία ισχύουν ακόμα και στην περίπτωση που η ευθύνη της λειτουργίας ανατίθεται σε (μισθωτούς) φαρμακοποιούς. Πράγματι ο φαρμακοποιός θα όφειλε ως εκ της θέσεως του ως μισθωτού να ακολουθεί τις οδηγίες και τις επιλογές του ιδιοκτήτη επιχειρηματία….» και «Σε περίπτωση που ο φαρμακοποιός είναι υπάλληλος μιας εταιρίας ή αλυσίδας εταιριών είναι ευχερές να επηρεαστεί η κρίση του και να εξαναγκασθεί να προωθήσει κατά προτεραιότητα ή αποκλειστικά φαρμακευτικά προϊόντα με γνώμονα όχι το συμφέρον του ασθενούς αλλά όπως θα του υπαγόρευσε ο εργοδότης του» έγιναν παραδεκτές από το σκεπτικό της 531/06 στην παράγραφο 64. Επιπλέον η παράγραφος 58 περί των προϋποθέσεων στον τρόπο διάθεσης φαρμάκων παραδέχεται επί λέξει και στο σύνολο της την αντίστοιχη παρατήρηση του ΠΦΣ. Η παρατήρηση «Αντίθετα η αναγνώριση της δυνατότητας πώλησης φαρμάκων από επενδυτές επιχειρηματίες θα δημιουργούσε σοβαρούς κινδύνους για τη δημόσια υγεία αφού θα ενέτασσε το σύστημα διάθεσης φαρμάκων στην ελεύθερη αγορά και θα το καθιστούσε έρμαιο στους κανόνες του ελεύθερου ανταγωνισμού οπού προέχει ο σκοπός της μεγιστοποίησης του κέρδους» αποτυπώνεται στην 531/06 στην παράγραφο 63 «Κατά συνέπεια, τα κράτη μέλη, στο πλαίσιο του περιθωρίου εκτιμήσεως που διαθέτουν και το οποίο αναφέρθηκε στη σκέψη 36 της παρούσας αποφάσεως, μπορούν να θεωρήσουν ότι η εκμετάλλευση φαρμακείων από μη φαρμακοποιούς, σε αντίθεση προς την εκμετάλλευση φαρμακείων από φαρμακοποιούς, ενδέχεται να αντιπροσωπεύει έναν κίνδυνο για τη δημόσια υγεία και ειδικότερα για την ασφάλεια και την ποιότητα της λιανικής διανομής των φαρμάκων, δεδομένου ότι η επίτευξη κέρδους στο πλαίσιο αυτής της εκμεταλλεύσεως δεν αντισταθμίζεται από στοιχεία όπως εκείνα που αναφέρθηκαν στη σκέψη 61 της παρούσας αποφάσεως και τα οποία χαρακτηρίζουν τη δραστηριότητα των φαρμακοποιού» ενώ και η άποψη «επισημαίνεται ακόμα ότι η πειθαρχική ευθύνη του φαρμακοποιού ως ιδιώτη είναι πολύ εντονότερη από την τυχόν ευθύνη εταιρίας φαρμακείων» έγινε δεκτή στην παράγραφο 84 «ένα κράτος μέλος μπορεί να κρίνει ότι υφίσταται κίνδυνος παραβάσεως, στην πράξη, των νομοθετικών διατάξεων που σκοπούν στη διασφάλιση της επαγγελματικής ανεξαρτησίας των φαρμακοποιών, δεδομένου ότι το συμφέρον των μη φαρμακοποιών για την επίτευξη κέρδους δεν μετριάζεται κατά τρόπο ανάλογο προς το συμφέρον των ανεξάρτητων φαρμακοποιών»
Κουτέπας Γεώργιος
Φαρμακοποιός
Πτυχίο Επιχειρησιακής Έρευνας και Μάρκετινγκ Οικονομικού Πανεπιστήμιου Αθηνών
Βιβλιογραφία
1. ΠΦΣ Παρατηρήσεις για τις C-171/07 C-172/07 και C-531/06 Επιτροπή κατά Ιταλίας. Καραγεωργίου Δημήτρης - Ειδ. Γραμματέας ΠΦΣ, Παπακωνσταντίνου Απόστολος Δρ.Ν – Δικηγόρος.
2. C-531/06 Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων κατά Ιταλικής Δημοκρατίας Προτάσεις Yves Bot Γενικού Εισαγγελέα ΔΕΚ
http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=newsarchive&sid=arlG7M24JLuQ (15/04/2009)
4. C-531/06 ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ Eυρ. Kοιν. (τμήμα μείζονος συνθέσεως)
5. C-171/07 και C-172/07 ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ Eυρ. Kοιν. (τμήμα μείζονος συνθέσεως)
6. http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=newsarchive&sid=aQzjC7i6b89k (20/05/2009)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου